ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 8، آبان 1403 ، شماره پی در پی 102

سبک‌شناسی اشعار بدری تندری

صفحه (111 - 139)
حانیه روحانی‌نژاد ، علی صباغی (نویسنده مسئول)، طاهره میرهاشمی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1403

چکیده

زمینه و هدف: بدری تندری (1290 ـ 1375 ش.) از زنان سخنور معاصر با مجموعه اشعاری حدود دو هزار بیت است. او حول محور موضوعاتی چون وطن، تفاخر به سابقه ملی، آزادیخواهی، صلح و مباحث پیرامون زنان شعر سروده است. در این پژوهش سبک شاعری بدری تندری در لایه های زبانی، بلاغی و فکری توصیف و تحلیل شده است.

روش مطالعه: در این مقاله روش گردآوری داده ها استقرای تام است و روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. ابتدا اطلاعات به دست‌آمده از اشعار بدری تندری توصیف خواهد شد و پس از آن تحلیل سبک‌شناسی در سه لایه زبانی، بلاغی و فکری ارائه میشود. روش گردآوری داده ها استقرای تام خواهد بود؛ بنابراین به بررسی همه اشعار پرداخته شده است.

یافته ها: بدری تندری در لایه آوایی برای آهنگین نمودن اشعارش از انواع تکرارها (صامت و مصوت، تکرار واژه، تکرار جمله) و تتابع اضافات استفاده کرده است. در لایه واژه وی از کلمات حسی و عینی، واژه های دینی، ملی و میهنی و سیاسی، واژه های جنگ و صلح، واژه های زنانه و...در بسامد بالایی سود برده است. جابه جایی عناصر جمله از شگردهای لایه نحوی اشعار تندری است. تندری در به کاربردن صناعات بلاغی نوآوری و برجستگی خاصی ندارد. اما به مناسبت سخن از صنایع بلاغی چون تشبیه، کنایه و استعاره و تلمیح... بهره برده است. سبک‌فکری (ایدئولوژیک) بدری حول محور، وطن، تفاخر به سابقه ملی، آزادیخواهی، صلح و مباحث پیرامون زنان میچرخد. بدری از برابری زن و مرد سخن میگوید و تأکید میکند که این دو جنس لازم و ملزوم هم هستند. ویژگی فکری در شعر وی به محور بلاغی تلمیح ارتباط دارد؛ نگاه شاعر به گذشته پرافتخار ایران و یادآوری آنها برای مخاطب امروزی محسوس است. مذهبی بودن از اسمهای تاریخی و اساطیری استنباط میشود؛ اما بیشتر ملی‌گرایی و ایران‌دوستی را نشان میدهد.

نتیجه گیری: آنچه در شعر بدری تندری بیشتر نمود دارد و از نظر سبک‌شناسی برجسته است محور فکری شعر اوست که حول محور وطن، تفاخر به سابقه ملی، آزادیخواهی، صلح و مباحث پیرامون زنان میچرخد. در محور زبانی و بلاغی شعر بدری تندری تشخص سبکی ندارد و هنجار و قواعد شعر سنتی و کلاسیک فارسی را رعایت کرده است. بطورکلی برجستگی سبکی تندری در لایه فکری است و از نظر زبانی و بلاغی در حد متعارف از امکانات زبانی و شگردهای ادبی بهره گرفته است.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی , سبک‌شناسی لایه ای (زبانی , بلاغی , فکری) , بدری تندری

• تندری (فانی)، بدری (1359)نقش ایام(دیوان شعر)،کانون ادبی حائری.ص22.
• حمیدی، سید جعفر، عاملی رضایی، مریم (1387) بررسی تحول جایگاه زن در نثر پیش از مشروطه (از دوره فتحعلی شاه تا مظفرالدین شاه)، تاریخ ادبیات (پژوهشنامه علوم انسانی شهید بهشتی) زمستان 1387 شماره 59. صفحات :46-60.
• خسروی، سوسن (1390) بررسی سبک شناسی شعر زنان دوره قاجار، استاد راهنما: طاهره صادقی تحصیلی، استاد مشاور: صفیه مرادخانی ،پایان نامه کارشناسی ارشد،وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه لرستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی .ص15.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا (1379). موسیقی شعر، چ6، تهران: آگاه. ص305.
• شمیسا، سیروس (1386). نگاهی تازه به بدیع، چ2، تهران: نشر میترا. ص135.
• شمیسا، سیروش (1392). کلیات سبک شناسی، تهران: فردوس ص300.
• فتوحی، محمود (1392). سبک شناسی (نظریه ها، رویکردها و روشها)، تهران: سخن، چاپ 2. ص93.
• کریمی، مریم، (1389). معرفی و بررسی کتاب سبک شناسی اثر پیتر وردانک، ترجمه محمد غفاری، شماره 47، اسفند 1389، کتاب ماه ادبیات، صص 85-80.
• محمد بیّومی، مهران(1389) بررسی تاریخی قصص قرآن، مترجمان سید محمد راستگو و مسعود انصاری، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.ص 176.
• مشیرسلیمی، علی اکبر (1335)، زنان سخنور، 2 جلد، تهران: انتشارات علی اکبر علمی. ص 26- 25.
• میرزایی، زینب، عاشقی، نگین (1399)رویای سرخورده لاله های برچیده (نگاهی به سیر تحول حضور زنان در تاریخ و ادبیات ایران)هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات زبان،ادبیات، فرهنگ و تاریخ.ص1.
• میرزایی، زینب، عاشقی، نگین (1401) مضمونی مستقل به نام زن به بررسی زن و جنسیت او در شعر فارسی سنتی و معاصر، هفتمین همایش بین المللی مطالعات زبان و ادبیات در جهان اسلام.ص5.
• وحیدیان کامیار، تقی (1379). بدیع از دیدگاه زیباشناسی، چ1، تهران: دوستان. ص 28.
• ورناجی،مژگان (1397) بررسی تحلیل مفاهیم و مؤلفه های سبک زنانه (در سروده های بانوان معاصر ایران) اولین کنفرانس ملی تحقیقات بنیادین در مطالعات زبان و ادبیات. ص 120.
• وصال، متین (1401) نقش ادبیات و نوشتار زنانه در بهبود جایگاه اجتماعی زنان در فرانسه و تاثیر آن بر نوشتار زنانه فارسی، نشریه ادبیات تطبیقی، پیاپی 27 (پاییز و زمستان 1401)صص، 355- 385.
• وهاب‌زاده، رحمت (1397) بررسی جایگاه زن در ادبیات فارسی ایران (با نگاهی به ادبیات کلاسیک و مدرن) دومین کنفرانس دانش و فناوری روانشناسی،علوم تربیتی و جامعه شناسی ایران.ص212.